اجرای طولانی‌ترین آواز نهنگ برای سلامتی مادر
خبرگزاری فارس- علی‌الله سلیمی: در ادبیات جهان، همزمان و همسو با آثاری که برای مخاطبان بزرگسال تالیف و منتشر می‌شود، آثار ویژه گروه‌های سنی کوچک‌تر، کودکان و نوجوانان هم با قوت هر چه تمام تر پیگیری و به مرحله عمل می رسد که نمونه آن، بسیاری از کتابهای شاخص جهانی در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان است.
نویسندگان بزرگ و نام آشنای بسیاری در گوشه و کنار جهان با اهتمام ویژه در این حوزه کار می‌کنند که آثار برتر آنها اکنون به زبان‌های مختلف جهان از جمله فارسی در کشورمان ترجمه و چاپ و منتشر می‌شود. از نمونه های تازه و موفق در این زمینه می توان به رمان «طولانی‌ترین آواز نهنگ» نوشته ژاکلین ویلسون با ترجمه نسرین وکیلی اشاره کرد که اخیراً از سوی نشر افق در تهران چاپ و منتشر شده است.
ژاکلین ویلسون از معروف‌ترین نویسندگان کتابهای کودک و نوجوان در سراسر جهان است. این نویسنده انگلیسی، بیشتر به خاطر پرداختن به مسائلی همچون بیماری‌های روحی، مرگ والدین، طلاق و کودکان ناسازگار شناخته شده است. او جوایز بسیاری از قبیل اسمارتیز و جایزه ادبیات کودک گاردین را به خود اختصاص داده است.
ماجراهای این رمان سرگذشت دختر بچه‌ای به نام «الا» است که با مادر و ناپدری خود زندگی می‌کند. مادرش در هنگام تولد فرزند تازه خود به کما می‌رود و تنهایی و دلواپسی الا از مرحله شروع می‌شود. نقطه تمرکز رمان روی این مرحله از زندگی الا است، اما در فاصله روایت لحظه‌های دشوار این مقطع از زندگی او، گریزی هم به گذشته و همچنین رویاهای این دختر کوچک زده می‌شود که به این وسیله مخاطب با شخصیت و جایگاه او در اجتماع بیشتر آشنا می‌شود.
رمان حجم قابل توجهی دارد(368 صفحه) و در این حجم نسبتاً وسیع، نویسنده توانسته به دنیای اطراف الا هم سرک بکشد و همه آن چه را که ذهن و دنیای این دخترک نوجوان را به خود مشغول کرده مرور و برای مخاطب روایت کند. حوادث زندگی الا در این مقطع از زندگی او بیشتر در سه محیط وابسته به هم می‌گذرد، خانه، مدرسه و بیمارستان؛ جایی که مادرش در آن بستری است.
هنگامی که نویسنده زندگی الا در خانه را روایت می‌کند، بیشتر دلتنگی و تنهایی‌های او در غیاب مادر نشان داده می‌شود که به شدت زندگی این دختر کوچک را تحت تاثیر قرار داده است. همچنین در محیط مدرسه، روابط اجتماعی شخصیت الا روایت شده است که باز هم در این جا، به خاطر غیبت مقطعی مادر، الا شخصیت شکننده‌ای دارد و در انجام تکالیف مدرسه هم چندان موفق نیست و گاه غیبت‌های کوتاه مدت هم در رفتن به مدرسه دارد. در این محیط، زندگی دوستان و اطرافیان شخصیت الا هم نشان داده می‌شود که از این طریق، ابعاد دیگری از شخصیت الا برای مخاطب نشان داده می‌شود.
اما محیط سومی که این شخصیت داستانی به آن ورود دارد، فضای بیمارستان است که مادرش در آنجا بستری است. در این بخش، بیشتر روحیه و احساسات عاطفی شخصیت الا نشان داده می‌شود. او هر گاه بالای سر مادر بیمار و به کما رفته‌اش حاضر می‌شود، ناخودآگاه رفتارهایی از خود بروز می‌دهد که نشان دهنده دلبستگی‌های عاطفی یک دختر نوجوان به مادرش است. این مسئله از آنجا اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که در نظر بیاوریم مادر الا در زندگی شخصی او به لحاظ غیبت پدر واقعی‌اش (پدر و مادر الا قبلا از هم طلاق گرفته‌اند)، تنها تکیه گاه عاطفی او محسوب می‌شود.
در مقابل، شخصیت «جک» (ناپدری الا) را در داستان داریم که به رغم دلسوزی‌ها و محبت‌های زیادی که در حق این دختر کوچک دارد، از منظر الا همچنان به عنوان یک ناپدری محسوب می‌شود و به اعتقاد الا، هرگز نمی‌تواند جای خالی پدر واقعی او را پر کنند. هر چند در طول داستان، الا به شخصیت مهربان و دوست داشتنی جک به مرور پی می‌برد، ولی اغلب این را به زبان نمی‌آورد و رفتارش با جک همچنان سرد و به دور از رابطه پدر و دختری است. در این شرایط، تنهایی و کمبودهای عاطفی الا همچنان او را آزار می‌دهد. وضعیت بیماری مادر تغییری نمی‌کند، اما الا امیدهای خود را از دست نمی‌دهد. او به واسطه یکی از تکالیف مدرسه که درباره زنجیره‌های غذایی است، دلمشغولی تازه‌ای پیدا می کند.
خانم اندرسون، معلم مدرسه مسئله‌ای را در زنگ علوم و درباره زنجیره‌های غذایی مطرح می‌کند که به شدت ذهن الا را به خود مششغول می‌کند. خانم اندرسون می‌گوید: «از کوچک‌ترین میگوها گرفته تا بزرگترین نهنگ‌ها، تمام موجودات زنده در زنجیره غذایی نقش دارند.» ( ص 94)
از این لحظه در ذهن الا، نهنگ‌ها شکل تازه‌ای به خود می‌گیرند و او علاقه‌مند به زندگی نهنگ‌ها شده و به مرور پروژه درسی خود را روی زندگی نهنگ‌ها متمرکز می‌کند و درباره آنها تحقیق می‌کند. همین مسئله به مرور با موضوع بیماری مادر الا ارتباط مستقیم، مثبت و معناداری پیدا می‌کند.
الا در نامه ای به مادرش می‌نویسد: وای مامان عزیز، می‌دانم که نمی‌توانی این نامه را بخوانی دارم روی پروژه نهنگ‌ها کار می‌کنم. می‌دانستی یک نهنگ رکورد شکسته و بیست و دو ساعت بی وقفه آواز خوانده؟ اگر بدانم تو با همچین آوازی بیدار می‌شوی، من طولانی‌تر از آن را برایت می‌خوانم.
به این شکل، سرگرمی درسی تازه‌ای که برای الا فراهم شده در مسیر گره گشایی از مشکل بزرگ او، بیماری مادر موثر واقع می‌شود. اوج این گره گشایی زمانی است که خانم آنت شرل، مادر جوزف، همکلاسی الا، سی دی(CD) آواز نهنگ‌ها را در اختیار الا قرار می‌دهد. الا هم در ادامه نامه‌نگاری‌های یک طرفه خود با مادر بیمارش، با خوشحالی برای مادرش می‌نویسد: می‌خواهم وقتی به دیدنت می‌آیم سی‌دی چند تا از آوازهای قشنگ این نهنگ‌ها را برایت بیاورم.
او برای انجام این کار با استفاده از دستگاه آی پاد که دوست مادرش(لیزی) به مادر هدیه داده است، صدای آواز نهنگ‌ها را به گوش مادر منتقل می‌کند. مادر ابتدا واکنشی نشان نمی‌دهد اما به مرور به این صدا، آواز نهنگ‌ها واکنش نشان داده و کم کم وارد دنیای هوشیاری می‌شود. آخرین تلاش الا در این زمینه نتیجه می‌دهد:
«آی پاد را روشن می‌کنم و گوشی‌هایش را توی گوش مامان می‌گذارم. تکان می‌خورد. سرش را حرکت می‌دهد. آه می‌کشد. یک آه واقعی و بلند...زیر لب می‌گوید: «نهنگ غصه دار، نه!» من و جک چشم به هم می‌دوزیم. جک به دست من چنگ می‌زند. آهسته می‌گویم: «مامان تو حرف زدی!» او آهسته حرف می‌زند. چشم‌های آبی زیبایش را باز می‌کند و به ما نگاه می‌کند... وقتی نهنگ‌ها در اقیانوس عمیق آبی رنگ به خواندن آواز عاشقانه رازآلود خود ادامه می‌دهند، سیلی از اشک شوق از چشم‌هایمان جاری است.» ( 364)
در مجموع، رمان «طولانی‌ترین آواز نهنگ» سرگذشت دختر نوجوانی است که در سخت‌ترین شرایط زندگی، امیدهای خود را از دست نمی‌دهد و با بهره گیری از تخیلات نوجوانه خود و با کمک آوازهای رازآلود نهنگ ها، مسیر بازگشت دوباره مادر بیمار خود به زندگی را هموار و فراهم می‌کند.
چاپ اول(1391) رمان «طولانی‌ترین آواز نهنگ» نوشته ژاکلین ویلسون، با ترجمه نسرین وکیلی، مدیریت هنری کیانوش غریب پور، تصویرگری نیک شرت، در 368 صفحه، با شمارگان 2000 نسخه و قیمت 10500 تومان از سوی انتشارت افق در تهران چاپ و منتشر شده است.
نشانی: تهران، خیابان انقلاب، کنار سینما سپیده، سر کوچه اسکو