احمد پورامینی: «قطــار شبانه لیسبون» در سال 2004 در آلمان منتشر شده و حالا مهشید میرمعزی آن را به فارسی بازگردانده است. این رمان از معروف‏ترین آثار نویسنده و فیلسوف سوییسی و از محبوب‏ترین رمان‏های فلسفی چند سال اخیر در اروپاست. نام اصلی نویسنده پتر بیری است که استاد فلسفه دانشگاه‌های آلمان بوده و هست، اما آثار داستانی‏اش را با نام مستعار پاسکال مرسیه منتشر می‌کند. این داستان روایتگر سفری طولانی برای کشف حقایق پنهان زندگی یک انسان توسط انسانی دیگر است. گریگوریوس، زبان‏شناس و معلمی جا افتاده و درعین‌حال پیرمردی کسالت‏بار است که سال‌ها پیش زنش به همین دلیل ترکش کرده است. تجربه‌‏ای شخصی و اتفاقی فراتر از امور معمول و روزمره در پی مرگ همسر سابقش او را به مقطعی از درون‏نگری سوق می‌دهد و به ارزیابی مجدد زندگی و موقعیتش و نیز یافتن معنای جدیدی برای زندگی تکراری و قابل پیش‏بینی خود ترغیب می‌کند و رمان، اراده او را برای فرار از زندگی کنونی و در اختیارگرفتن زندگی و امکان تغییر در آن به تصویر می‏‌کشد. آشنایی‏اش با زن مرموز پرتغالی سبب می‌شود زندگی و کارش را به‌یک‌باره بگذارد و خود را از ترس‏های مداوم و محدودیت‏ها رها کند، اما چنین تغییری مستلزم بازگشت به تجربیات گذشته و بازیابی آن‌هاست. در جست‏‌وجویش برای شناخت ماهیت عجیب‌و‌غریب زن مرموز به کتابی به زبان پرتغالی برمی‏خورد و شیفته آن می‌شود؛ کتاب او را به چالش عمیق فکری و فلسفی وامی‏دارد و از این طریق، بینش تازه‏ای برای شناسایی گوشه‌های تاریک گذشته و روان خود به دست می‏آورد و هر لحظه با سوالات بزرگ‏تری درباره هستی‏اش مواجه می‌شود و فرآیند این شناخت را با اتصال به زندگی و افکار نویسنده کتاب غنا می‏بخشد. آن کتاب شامل مجموعه یادداشت‏های پزشکی به نام آمادئو پرادو است که به دلیل نجات جان یک عضو پلیس مخفی پرتغال و شکنجه‏گری بدنام از سوی اجتماع طرد می‌شود و او در راه اصول اخلاقی خود و برای طلب بخشایش و نیز به امید جبران عملش به جنبش مقاومت علیه دیکتاتور می‏پیوندد.

یادداشت‏های پرادو به نوعی روایت تلاش یک انسان اروپایی برای زندگی و نوشتن تحت سلطه فاشیسم است که بعد از جنگ اول جهانی از میان بحران‌های اقتصادی و اجتماعی در اروپا سر برآورد. آنتونیو سالازار دیکتاتور پرتغال بود که به تاثیر از فاشیسم ایتالیایی از سال 1932 تا 1968 در سمت نخست‏وزیری قدرت را در پرتغال به دست داشت و تمام جنبش‌های ملی و آزادی‏خواهانه را سرکوب کرد، سالازار و ژنرال فرانکو در اسپانیا از آخرین بازمانده‌های نظام فاشیستی در اروپا به حساب می‏آیند. چهار سال پس از مرگ سالازار، کودتای نظامی چپ‏گرا در پرتغال شکست خورد و در انتخابات سال 1976 جریان‏های افراطی کنار رفتند و در سال‌های بعد آن کشور دوره ‌گذار به دموکراسی را تجربه کرد. پرادو متفکری جدی با استقلال فکری و بر اطرافیانش عمیقا تاثیرگذار بوده است، او غرق در افکار و احساسات و رویاهای خود مقالات فلسفی علیه زندگی خود و پیشینه خانوادگی‏اش می‏نویسد و در آن‌ها عموما به معنای زندگی انسان از نگاه دیگران و نیز به بازیابی جهان پیرامون و کنترل تجربیات خود می‏پردازد. جهان بیرون و جهان درون انسان را می‏کاود و با به حرکت درآوردن تجربیات خاموش زندگی خود‌ درصدد برجسته‌کردن تصویر درونی خود و انطباق و قیاس آن با تصویرهای بیرونی است که جامعه از او ساخته است. میل گریگوریوس به کشف پیچیدگی‏های زندگی پر از شگفتی و تناقض‏ پدرو از قبیل مثلث عشقی‏ای که در اواخر عمر گرفتارش شده بود، او را به دیدار با تمام کسانی که با پدرو در ارتباط بوده‏اند به لیسبون می‏کشاند تا راهی به دخمه پرپیچ‌وخم خاطرات و سرگذشت قهرمانش بیابد.

بیل آگوست به‌تازگی فیلمی را با اقتباس از این رمان ساخته است. نویسنده در 1944 در برن سوییس به دنیا آمده است و اکنون در برلین زندگی می‌کند. وی رمان‏های دیگری نیز نوشته و جوایزی هم در اروپا کسب کرده که مترجم در مقدمه به آن‌ها اشاره کرده است. ناشر این رمان نشر افق است که این کتاب را نیز طبق معمول با اقدام حسنه خرید کپی‏رایت در ایران منتشر کرده است. این رمان 500 صفحه‏ای می‌تواند برای علاقه‌مندان به رمان‏های فلسفی و تامل‏برانگیز گزینه مناسبی باشد، اگر 22‌هزار تومان قیمت پشت جلد اذیتشان نکند.

منبع: روزنامه‌ی بهار